Bebeklerin ilk aylarda gözlerini uyumlu kullanamaması aileleri endişelendirebilir. Ancak bu durum her zaman doğal bir süreç olmayabilir. Özellikle 6. aydan sonra devam eden göz kaymaları, altta yatan infantil şaşılık gibi ciddi bir göz kası bozukluğunun habercisi olabilir. Peki infantil şaşılık nedir, neden olur, nasıl anlaşılır ve nasıl tedavi edilir?
Bu yazıda, bebeklerde görülen şaşılık türlerinden en dikkat çekenlerinden biri olan infantil (bebeklik dönemi) şaşılık hakkında merak edilen soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.
İnfantil Şaşılık Nedir?
İnfantil şaşılık, doğumdan sonraki ilk 6 ay içinde ortaya çıkan ve kalıcı hale gelen göz kayması durumudur. Genellikle içe kayma (ezotropya) şeklinde görülür. Her iki göz aynı hedefe bakmak yerine farklı yönlere odaklanır. Bu durum hem kayan gözde görmeyi hem de binoküler (iki gözle birlikte) görme gelişimini olumsuz etkiler.
Doğal olarak bebeklerin ilk 2-3 ayında geçici ve kısa süreli göz kaymaları olabilir. Ancak bu kaymalar 4-6. aydan sonra hâlâ devam ediyorsa ya da sıklaşmaya başladıysa, mutlaka bir göz hekimi tarafından değerlendirilmelidir.
İnfantil Şaşılık Kimlerde Görülür?
İnfantil şaşılık her bebekte gelişebilir ancak bazı durumlar risk faktörü oluşturur:
- Ailede şaşılık öyküsü olan bebeklerde
- Prematüre doğan bebeklerde
- Gelişimsel sorunları olan çocuklarda
- Nörolojik hastalıklara eşlik eden durumlarda
Ancak bazen tamamen sağlıklı bebeklerde de infantil şaşılık gelişebilir. Bu nedenle erken fark etmek ve takip etmek büyük önem taşır.
Belirtiler: Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gerekenler
İnfantil şaşılığın belirtileri genellikle gözle görülebilir düzeydedir. Aşağıdaki bulgular varsa bir göz uzmanına başvurmak gerekir:
- Bebeğin gözlerinden biri ya da her ikisi farklı yönlere bakıyorsa
- Fotoğraflarda gözlerden birinin kırmızı yansıması yoksa (beyaz yansıma varsa)
- Bebeğin başını hep aynı yöne çevirerek bakması
- Işıklı oyuncaklara ya da objelere odaklanmada zorlanması
- Gözlerden birini kapatmaya simetrik cevap vermemesi
Bu belirtiler ihmal edilmemeli ve mutlaka pediatrik oftalmoloji alanında uzman bir göz hekimi tarafından değerlendirilmelidir.
Tanı Nasıl Konur?
İnfantil şaşılık tanısı, detaylı bir göz muayenesiyle konur. Bebeklerde göz muayenesi biraz sabır gerektirse de, kullanılan özel yöntemlerle güvenli ve etkili şekilde yapılabilir.
Kapama testleri (cover/uncover) ile kaymanın yönü ve derecesi değerlendirilir.
Retinoskopi ile varsa eşlik eden kırma kusurları tespit edilir.
Göz hareketleri izlenerek paralellik ve uyum analiz edilir.
Gerekirse beyin ve sinir sistemiyle ilgili ileri tetkikler planlanabilir.
Tanıda en önemli nokta, infantile benzer diğer şaşılık türlerinin (örneğin akomodatif ezotropya) dışlanmasıdır. Bazen refraktif akomodatif ezotropya gibi gözlükle düzeltilebilen şaşılık türleri söz konusu olabilir. Detaylı ve dikkatli bir muayene gereklidir.
Aşağıda sabit kayması olan bir hasta izlenmektedir:
Tedavi Seçenekleri: Hangi Yöntem Ne Zaman Gerekir?
İnfantil şaşılık tedavisinde hedef, gözlerin paralel hizaya getirilmesi ve binoküler görmenin desteklenmesidir. Tedavi süreci genellikle birkaç aşamadan oluşur:
1. Gözlük Kullanımı: İnfantil şaşılık genellikle kırma kusuru (hipermetropi) ile birlikte görülmez, bu nedenle gözlük çoğu zaman ilk basamak değildir. Ancak eşlik eden bir refraksiyon kusuru varsa gözlük önerilebilir.
2. Kapama Tedavisi (Göz tembelliği varsa): Eğer şaşılık nedeniyle bir gözde ambliyopi (göz tembelliği) gelişmişse, sağlam göz belirli saatlerde kapatılarak tembel gözün çalışması sağlanır.
3. Cerrahi Müdahale: İnfantil şaşılık genellikle cerrahi gerektirir. Ameliyatla göz kaslarının yerleri veya kuvvetleri değiştirilerek gözlerin paralel bakması sağlanır. Cerrahinin başarı oranı yüksektir, ancak bazı çocuklarda ek ameliyatlar gerekebilir.
Cerrahi için ideal zaman, genellikle 12 ila 24 ay arasıdır. Bu yaş aralığı, binoküler görme gelişimi açısından kritik bir dönemdir.
Cerrahi sonrası tam görmesi olan yıllarca takip edilmiş bir çok hastada, zaman için gelişebilen vertikal ve dışa kaymalar için tekrar cerrahiler söz konusu da olabilmektedir. Ancak bütün sorunlar cerrahi ve medikal tedavilerle bu konuda uzman hekimler ve ailenin sıkı işbirliğiyle çözülebilmektedir. Cerrahinin en erken yapılması binoküler görme ve iki gözün beraber kullanımı açısından önemlidir. Aşağıda her iki gözü tam gören bir hastamızın 17 yıl sonraki görüntüsü görülmektedir.
Tedavi Edilmezse Ne Olur?
İnfantil şaşılık zamanında tedavi edilmezse, kalıcı göz tembelliği, derinlik algısı kaybı ve estetik sorunlar gelişebilir. Ayrıca çocuğun özgüveni ve sosyal gelişimi de bu durumdan olumsuz etkilenebilir. Göz tembelliği gelişmesi durumunda ehliyet almada ve polislik, jet pilotluğu gibi bazı mesleklere giriş sınavlarında sorunlarla karşılaşılabilmektedir.
Unutulmamalıdır ki, beyin gelişiminin en hızlı olduğu bebeklik döneminde görsel uyaranların kalitesi çocuğun zihinsel gelişimini doğrudan etkiler.
Sonuç: Göz Kaymalarını Erken Fark Etmek Hayat Kurtarır
İnfantil şaşılık, hafife alınmaması gereken ancak erken tanı ve doğru tedaviyle başarılı sonuçlar alınabilen bir durumdur. Ailelerin, özellikle bebeklerinin 6. aydan sonra göz hareketlerini dikkatle gözlemlemesi çok önemlidir.
Prof. Dr. Fatma Yülek olarak infantile şaşılık ve diğer pediatrik göz hastalıklarında uzun yıllara dayanan deneyimimle hem tanı hem de tedavi sürecinde sizlerin yanındayım.
Bebeğinizin göz sağlığı için endişeleriniz varsa, detaylı muayene ve danışmanlık için Ankara, Çankaya'daki muayenehanemizi ziyaret edebilir ya da +90 312 486 02 20 ve +90 530 943 82 12 nolu numaralar üzerinden bize ulaşabilirsiniz.
