Yeni doğan bebeğinizin gözlerinin zaman zaman farklı yönlere kayması sizi endişelendiriyor olabilir. Oysa bu durum, bazı dönemlerde tamamen normal kabul edilirken, bazı vakalarda ise bir göz sağlığı sorununun habercisi olabilir. Özellikle 6. aydan sonra devam eden ya da sıklaşan göz kaymaları mutlaka dikkatle ele alınmalıdır. Peki bebeklerde göz kayması neden olur? Ne zaman endişelenmelisiniz?
Bebeklerde Göz Kayması Nedir?
Tıpta şaşılık (strabismus) olarak adlandırılan göz kayması, iki gözün aynı anda aynı noktaya odaklanamaması durumudur. Bu durumda bir göz karşıya bakarken diğer göz içe, dışa, yukarı ya da aşağıya kayabilir.
Yenidoğan bebeklerde zaman zaman kısa süreli göz kaymaları görülmesi normal kabul edilebilir. Çünkü göz kasları ve görsel sistem henüz gelişim aşamasındadır. Ancak bu kaymalar sıklaşıyor, uzun sürüyor ya da 6. aydan sonra hâlâ devam ediyorsa, altta yatan bir göz problemi olabilir.
Bebeklerde Göz Kaymasının Nedenleri Nelerdir?
Bebeklerde görülen göz kaymalarının birçok farklı nedeni olabilir. Bu nedenleri fizyolojik ve patolojik olarak iki ana grupta inceleyebiliriz:
1. Gelişimsel (Fizyolojik) Göz Kaymaları:
İlk 2-3 ayda göz kaslarının tam koordinasyonu gelişmediği için geçici kaymalar olabilir. Bu kaymalar genellikle her iki gözde de görülebilir ve kısa sürelidir. Bu durum normal gelişim sürecinin bir parçasıdır ve genellikle kendiliğinden düzelir.
2. İnfantil Şaşılık (Bebeklik Dönemi Şaşılığı):
Doğumdan sonraki ilk 6 ay içinde başlayan kalıcı içe kayma (ezotropya), infantil şaşılık olarak adlandırılır. Beyin ve göz kasları arasındaki iletişimdeki bozukluklardan kaynaklanabilir. Çok nadiren kendiliğinden düzelebilir. Genellikle cerrahi müdahale gerektirir. Aşağıda görüldüğü gibi sabit olan bir kayma tedavi gerektirecektir.
3. Kırma Kusurları (Hipermetropi, Astigmatizma):
Yüksek derecede hipermetropi, özellikle akomodatif ezotropya dediğimiz içe kayma tipine neden olabilir. Bu durum genellikle 1-2 yaşlarında ortaya çıkar ve uygun gözlük tedavisi ile bir miktar kayma düzelebilir. Aşağıda olduğu gibi:
Gözlüğe rağmen kayması devam eden bir olgu örneğin:
4. Göz Tembelliği (Ambliyopi):
Bir göz diğerine göre daha az görüyorsa, beyin o gözün görüntüsünü bastırır. Bu da kaymaya neden olabilir. Göz tembelliği tedavi edilmezse kalıcı görme kaybına yol açabilir.
5. Nörolojik Hastalıklar:
Beyin gelişimini etkileyen bazı nörolojik hastalıklar (serebral palsi, hidrosefali, epilepsi) göz kaslarının kontrolünü de etkileyerek şaşılık gelişimine yol açabilir.
6. Göz İçindeki Problemler:
Nadir de olsa, doğuştan katarakt, retina hastalıkları veya göz tümörleri (örneğin retinoblastom) şaşılık belirtisiyle kendini gösterebilir. Bu nedenle şaşılık sadece kozmetik bir sorun olarak görülmemelidir.
Göz arkasındaki retinoblastom gibi tümörler veya damar anomalileri lokokori ile beraber göz kayması ile kendini gösterebilir. Aşağıda belirtildiği gibi beyaz göz bebeği olarak tarif edilebilen lökokori sonrası şaşılık izlenebilir.
Şu durumlarda mutlaka bir göz hekimi değerlendirmesi gereklidir:
- Göz kayması 6. aydan sonra da devam ediyorsa
- Kayma sürekli hale geldiyse
- Bebeğiniz belirli bir yöne daha fazla bakma eğilimindeyse
- Fotoğraflarda gözlerden birinde farklı yansıma varsa (örneğin kırmızı yerine beyaz ışık yansıması)
- Göz hareketlerinde belirgin bir asimetri veya kısıtlılık gözleniyorsa
- Başını belli bir pozisyonda tutma eğilimindeyse
Bu belirtiler, altta yatan ciddi bir hastalığın erken habercisi olabilir.
Tanı Nasıl Konur?
Bebeklerde göz muayenesi, özel teknik ve deneyim gerektirir. Göz doktoru, aşağıdaki yöntemlerle değerlendirme yapar:
- Göz hareketlerinin takibi ve kayma yönü analizi
- Kapama testleri (hangi göz baskın, hangisi tembel)
- Retinoskopi ile kırma kusurlarının tespiti
- Gerekirse göz dibi muayenesi ve ileri görüntüleme yöntemleri
Ayrıca bazı durumlarda nörolojik ya da sistemik hastalıkların dışlanması için çocuk nörolojisi veya pediatri konsültasyonları da gerekebilir.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Tedavi, göz kaymasının altında yatan nedene göre planlanır. Tek bir çözüm yoktur; tedavi genellikle çok yönlüdür:
1. Gözlük: Kırma kusurlarına bağlı şaşılıklarda gözlük tedavisi çoğu zaman tek başına yeterli olabilir. Özellikle hipermetropiye bağlı içe kaymalarda oldukça etkilidir.
2. Kapama Tedavisi: Eğer bir göz daha az görüyorsa, sağlam göz belirli sürelerle kapatılır. Bu sayede tembel gözün gelişimi desteklenir.
3. Cerrahi Müdahale: İnfantil şaşılık veya ciddi kaymalarda göz kaslarına yönelik cerrahi uygulanabilir. Ameliyatla göz kasları yeniden hizalanarak kayma düzeltilir. Bazı durumlarda birden fazla operasyon gerekebilir.
4. Botulinum Toksin (Botox): Bazı şaşılık tiplerinde geçici çözüm ya da cerrahiye hazırlık amacıyla kullanılabilir.
Erken Tanı Neden Hayati Önem Taşır?
Bebeklik döneminde göz ve beyin arasındaki bağlantılar hızla gelişir. Bu nedenle ilk bir yıl içinde fark edilen şaşılıkların tedavisi, kalıcı görme kayıplarını ve estetik sorunları büyük ölçüde önleyebilir. Erken müdahale ile göz tembelliği, derinlik algısı kaybı ve sosyal etkiler en aza indirilir.
Sonuç: Göz Kaymaları Göz Ardı Edilmemeli
Bebeklerde görülen göz kaymaları her zaman zararsız değildir. Ebeveyn olarak dikkatli gözlem yapmak, şüphe duyduğunuzda uzman bir göz doktoruna başvurmak çok önemlidir. Unutmayın, gözdeki küçük bir kayma, büyük bir sağlık sorununun ilk işareti olabilir.
Prof. Dr. Fatma Yülek olarak Ankara-Çankaya'daki kliniğimde bebeklik ve çocukluk dönemine özgü şaşılık ve görme bozukluklarında kapsamlı tanı ve tedavi seçenekleri sunmaktayım. Bebeğinizin göz sağlığıyla ilgili her türlü sorunuzda size yardımcı olmaktan memnuniyet duyarım.
